Cứu pháp khái thuật – Tìm hiểu về phép cứu trong đông y
Phương pháp cứu, là sử dụng nhiệt độ cao (chủ yếu là nhiệt sinh ra do đốt ngải hoặc các chất khác) tiếp xúc trực tiếp với bề mặt da gây ra kích thích, tác động vào các huyệt đạo hoặc các bộ phận cụ thể trên cơ thể người để đạt mục đích ngăn ngừa hoặc trị bệnh. Nó là thành phần chính của y học châm cứu, cũng là một trong các liệu pháp điều trị truyền thống không dùng thuốc của y học Trung Quốc.

Phép cứu là liệu pháp dùng nhiệt, có quan hệ mật thiết với lửa. Khi người xưa đốt lửa để sưởi ấm, họ vô tình bị lửa đốt mà loại trừ được một số bệnh, vì vậy họ ngộ ra rằng đốt lửa có thể trị bệnh, đây là nguồn gốc của phương pháp cứu.
Chữ “cứu” trong “Thuyết văn giải tự” giải thích là “chước” (đốt, nướng), mang ý nghĩa đốt cơ thể để trị bệnh. Ban đầu có thể dùng cành cây, củi lấy lửa xông, chườm, đốt, bỏng để tiêu trừ bệnh tật, sau đó mới dần dần dùng ngải làm nguyên liệu cứu chủ yếu. Ngải, từ xưa đã sinh trưởng khắp nơi trên vùng đất rộng lớn của Trung Quốc. Vì nó có mùi thơm, tính ấm dễ cháy, hỏa lực vừa phải nên nó thay thế các nguyên liệu từ cành cây và trở thành nguyên liệu tốt nhất cho phép cứu.

Lịch sử sau này xuất hiện rất nhiều tác phẩm về châm cứu, như “Châm cứu giáp ất kinh” của Hoàng Phủ Mật thời Tấn, “Bị cấp thiên kim yếu phương” của Tôn Tư Mạc thời Đường, đều đề xướng việc kết hợp châm và cứu. Thời Đường, “Ngoại đài bí yếu” của Vương Đào bỏ châm mà chỉ nói đến cứu, cho thấy việc coi trọng phép cứu vào thời điểm ấy. Sau đó, từ “Châm cứu tư sinh kinh” của Vương Chấp đời Tống, “Châm cứu tụ anh” của Cao Vũ đời Minh, “Châm cứu đại thành” của Dương Kế Châu, đến “Châm cứu tập thành” của Liêu Nhuận Hồng đời Thanh không thể không chú trọng phép cứu.
Trong trị bệnh bằng phương pháp cứu, ban đầu người xưa đa phần áp dụng cứu trực tiếp, dùng ngải chú tương đối lớn, số tráng (đơn vị đếm của ngải chú) tương đối nhiều, như “Thái bình thánh huệ phương” chỉ rõ: “Cứu chú dùng số lượng đủ, khiến vết thương lên mủ, vì vậy mà lo lắng là sai; nếu vết thương không lên mủ, bệnh sẽ không khỏi”. “Y tông kim giám – Thích cứu tâm pháp yếu quyết” cũng nói: “Phàm dùng cứu trị bệnh, lửa phải đủ khí mới đến, khi đó mới có thể cầu khỏi bệnh”. Đồng thời người xưa cũng đặc biệt đề cao việc sử dụng hóa nùng cứu để bảo vệ thân thể và phòng chống bệnh tật.

Xem thêm:
6 cách lựa chọn điếu ngải phẩm chất thượng thừa
Trần ngải là gì? Cứu ngải nên dùng trần ngải hay tân ngải?
Tìm hiểu về ngải nhung | Ngải nhung cao cấp có đặc điểm gì?
Phép cứu hiện đại đã có những bước tiến lớn, để giảm đau cho người bệnh điều trị bằng phương pháp cứu, người ta thường sử dụng ngải chú nhỏ, ít tráng để cứu, và một loạt các phương pháp cứu đã ra đời, như ngải điều cứu, dược điều cứu, ôn cứu khí cứu (dùng đồ vật để cứu), ôn châm cứu, thiên cứu, đăng hỏa cứu v.v… Tùy thuộc vào các mặt bệnh khác nhau, người ta thường áp dụng các phương pháp cứu gián tiếp, sử dụng vật cách là miếng gừng, miếng tỏi, muối ăn, bánh đậu xị, bánh phụ tử, v.v… Phương pháp cứu đã góp phần to lớn vào sự nghiệp bảo vệ và chăm sóc sức khỏe con người.