Ẩm thực trị liệu tăng huyết áp

Tăng huyết áp là huyết áp động mạch cao hơn bình thường, chia thành tăng huyết áp thứ phát và nguyên phát. Tăng huyết áp thứ phát còn gọi là tăng huyết áp triệu chứng, là biểu hiện lâm sàng do một số bệnh gây ra như viêm cầu thận, nhiễm độc thai nghén, u tủy thượng thận, hẹp eo động mạch chủ… Khi các bệnh này được chữa khỏi, huyết áp sẽ trở về bình thường. Tăng huyết áp nguyên phát thường được gọi là bệnh tăng huyết áp, là bệnh mãn tính với biểu hiện lâm sàng chính là sự gia tăng liên tục của huyết áp động mạch, có thể gây ra thay đổi chức năng của các cơ quan khác như mạch máu, tim, não, thận. Tỷ lệ mắc bệnh tăng dần theo độ tuổi. Giai đoạn đầu của bệnh thường không có triệu chứng điển hình, hoặc chỉ thấy chóng mặt, nhức đầu, mất ngủ, giảm trí nhớ, mệt mỏi, phiền muộn. Khi bệnh tiến triển, có thể xảy ra tổn thương các cơ quan quan trọng như tim, não và thận. Vì vậy, tăng huyết áp không chỉ là căn bệnh gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà còn là nguy cơ chính gây ra các bệnh nguy hiểm về tim và não như đột quỵ, bệnh mạch vành…

Bệnh tăng huyết áp thuộc phạm trù chứng “đầu thống”, “huyễn vựng”… trong đông y, đồng thời cũng liên quan đến các chứng “bất mị” (mất ngủ), “tâm quý”, “trúng phong”… Trung y cho rằng, nguyên nhân gây bệnh thường do tình chí thất điều, ẩm thực bất tiết, nội thương hư tổn gây nên. Lâm sàng chủ yếu phân thành: Can dương thượng cang, can thận âm hư, đàm trọc nội trở, âm dương lưỡng hư.

Can dương thượng cang

Biểu hiện lâm sàng: Đau đầu chóng mặt, phiền táo, dễ giận, hoa mắt, ù tai, mặt đỏ, bốc hỏa, miệng khô đắng, đêm ngủ không yên, lưỡi đỏ rêu vàng, mạch huyền sác hữu lực.

Tiên cần thái chấp

Phối phương: Cần thái (cần tây) 250g.

Chế pháp: Cần thái dùng nước sôi trần 2 phút, thái vụn, vắt lấy nước, có thể thêm lượng đường thích hợp để điều vị.

Công hiệu: Bình can giáng áp.

Dụng pháp: Mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 1 chén nhỏ.

Tiên cần thái chấp

Cần thái thúy y sao thiện phiến

Phối phương: Hoàng thiện (con lươn) 120g, tây qua thúy y (lớp vỏ xanh của dưa hấu) 150g, cần thái (cần tây) 150g, gừng, hành, tỏi mỗi thứ một ít.

Chế pháp: Lươn mổ bỏ nội tạng, xương sống và đầu, ướp với chút muối cho hết chất nhầy, cho vào nước sôi trần sơ qua cho hết máu rồi thái miếng; tây qua thúy y thái sợi; cần thái bỏ rễ, lá, thái khúc, cho vào nước đun sôi, vớt ra để dùng sau. Cho dầu mè vào chảo, cho gừng, tỏi băm và hành lá vào phi thơm, cho lươn đã thái mỏng vào xào một lúc rồi cho tây qua túy y, cần thái vào xào chín tới, nêm gia vị vừa ăn.

Công hiệu: Thanh nhiệt bình can, lợi niệu giáng áp.

Dụng pháp: Dùng trong bữa ăn.

Cúc hoa chúc

Phối phương: Cúc hoa mạt (cúc hoa tán nhỏ/xé nhỏ) 15g, ngạnh mễ (gạo tẻ) 100g.

Chế pháp: Cúc hoa bỏ cuống, nghiền nhỏ, để riêng. Ngạnh mễ thêm lượng nước thích hợp, dùng lửa to đun sôi, sau đó chuyển sang lửa nhỏ hầm, cháo thành cho cúc hoa mạt vào, đun thêm một lúc thì dừng.

Công hiệu: Thanh nhiệt sơ phong, thanh can minh mục.

Dụng pháp: Có thể ăn sáng, tối.

Cúc hoa mạt

Cần thái lương bạn hải đái

Phối phương: Cần thái (cần tây) 100g, hải đái (rong biển) 50g.

Chế pháp: Cần thái rửa sạch thái khúc, hải đái rửa sạch thái sợi, sau đó chần riêng biệt qua nước sôi một lúc rồi vớt ra. Đem hai thứ trộn cùng ít dầu mè, giấm, muối, bột ngọt điều vị cho vừa ăn.

Công hiệu: Bình can thanh nhiệt, giáng áp.

Dụng pháp: Dùng trong bữa ăn.

Can thận âm hư

Biểu hiện lâm sàng: Đau đầu chóng mặt, tai ù, mất ngủ, hay quên, hồi hộp mệt mỏi, miệng khô lưỡi táo, hai mắt khô sáp, lòng bàn tay, lòng bàn chân nóng, lưng gối nhức mỏi, chất lưỡi đỏ, ít rêu, mạch tế huyền hoặc tế sác.

Câu kỷ nhục ti

Phối phương: Câu kỷ tử 100g, thịt lợn nạc 150g, rau diếp ngồng 50g, mỡ lợn 100g.

Chế pháp: Thịt lợn nạc thái sợi, rau diếp ngồng thái sợi, câu kỷ rửa sạch để riêng. Làm nóng chảo, cho mỡ lợn vào, đem thịt lợn, rau diếp ngồng cùng cho vào đảo đều, thêm đường, xì dầu, muối, bột ngọt điều vị. Lại thêm câu kỷ tử, đảo vài lần, rưới dầu mè lên trên và cho ra đĩa.

Công hiệu: Tư bổ can thận.

Dụng pháp: Dùng trong bữa ăn.

Đạm thái bì đản chúc

Phối phương: Đạm thái (con trai) 30g, bì đản (trứng muối) 1 quả, ngạnh mễ (gạo tẻ) 100g.

Chế pháp: Ngạnh mễ thêm lượng nước thích hợp nấu cháo, đợi gạo nở thêm trai đã rửa sạch vào nấu cùng. Khi cháo được, cho trứng muối đã băm nhỏ vào, đun sôi nhẹ, nêm muối vừa ăn.

Công hiệu: Tư âm giáng hỏa, thanh nhiệt trừ phiền.

Dụng pháp: Ăn sáng sớm, liên tục 5-7 ngày làm một liệu trình.

Đạm thái bì đản chúc

Đàm trọc nội trở

Biểu hiện lâm sàng: Đau đầu, hoa mắt chóng mặt, ngực bụng đầy trướng, buồn nôn, chân tay nặng nề, cơ thể mệt mỏi buồn ngủ, miệng nhiều đờm dãi, lưỡi bệu chất nhợt, rêu trắng trơn, mạch huyền hoạt.

Quất bì ẩm

Phối phương: Quất bì, hạnh nhân, lão ti qua (xơ mướp) mỗi thứ 10g, bạch đường một ít.

Chế pháp: Đem lão ti qua, quất bì rửa sạch, hạnh nhân bỏ vỏ, cùng cho vào nồi, thêm lượng nước thích hợp dùng lửa to đun sôi, lại chuyển sang lửa nhỏ nấu 20-30 phút, bỏ bã, dùng bạch đường điều vị.

Công hiệu: Lý khí hóa đàm, khư phong thông lạc.

Dụng pháp: Uống thay trà.

Quất bì ẩm

Hồng la bặc hải triết chúc

Phối phương: Hồng la bặc (củ cải đỏ) 120g, hải triết bì (da sứa) 60g, ngạnh mễ (gạo tẻ) 60g.

Chế pháp: Hồng la bặc gọt vỏ thái miếng, hải triết bì rửa sạch thái sợi nhỏ, ngạnh mễ rửa sạch. Ba thứ cùng cho vào nồi, thêm lượng nước thích hợp, dùng lửa nhỏ nấu thành cháo, sau khi cháo được nêm gia vị vừa ăn.

Công hiệu: Hóa đàm tiêu trệ, khai vị kiện tỳ.

Dụng pháp: Ăn sáng, tối hoặc dùng làm điểm tâm.

Hồng la bặc

Cúc hòe trà

Phối phương: Cúc hoa, hòe hoa, lục trà (trà xanh) mỗi thứ 3g.

Chế pháp: Ba vị trên cùng cho vào ấm sứ, thêm nước sôi, đậy nắp ủ 5 phút có thể dùng.

Công hiệu: Bình can khư phong, hóa đàm giáng áp.

Dụng pháp: Mỗi ngày 1 tễ, uống thường xuyên bất kể thời gian.

Âm dương lưỡng hư

Biểu hiện lâm sàng: Hoa mắt chóng mặt, hồi hộp, đoản khí, lưng gối vô lực, tiểu đêm nhiều, chất lưỡi non nhợt, rêu lưỡi mỏng, mạch hư huyền hoặc trầm tế.

Hồ đào nhu mễ chúc

Phối phương: Hồ đào nhân (hạt óc chó) 30g, nhu mễ (gạo nếp) 100g.

Chế pháp: Đem hồ đào nhân giã vụn, nhu mễ rửa sạch. Thêm lượng nước thích hợp nấu thành cháo loãng, nêm ít đường điều vị.

Công hiệu: Điều bổ âm dương.

Dụng pháp: Ăn mỗi sáng khi bụng đói.

Quy kỳ chưng kê

Phối phương: Chích hoàng kỳ 100g, đương quy 20g, gà mái tơ 1 con.

Chế pháp: Cho hoàng kỳ, đương quy vào túi vải gạc, buộc chặt miệng. Cho gà vào nồi nước sôi chần qua, lại vớt ra rửa sạch bằng nước lạnh. Đem túi thuốc đặt vào bụng gà, đặt gà vào bát lớn, thêm gừng, hành, muối, hoàng tửu, trần bì, bột hồ tiêu và lượng nước thích hợp, cho vào lồng hấp cách thủy khoảng 1 giờ, khi ăn bỏ túi thuốc, nêm gia vị vừa ăn.

Công hiệu: Ôn trung bổ khí, ích huyết điền tinh.

Dụng pháp: Dùng như bữa ăn phụ, chia 3 lần ăn.

Ti qua đậu phụ sấu nhục thang

Phối phương: Thịt lợn nạc 60g, ti qua (mướp hương) 250g, đậu phụ non 2 tấm, hành hoa lượng thích hợp.

Chế pháp: Đem mướp hương gọt vỏ thái miếng dày; đậu phụ thái miếng; thịt lợn thái miếng mỏng, thêm muối ăn, đường, đảo đều. Cho lượng nước thích hợp vào nồi, dùng lửa to đun sôi, trước tiên thả đậu phụ vào, sau khi sôi lại cho mướp hương, thịt lợn, đun một lúc đến khi chín vừa, cho hành hoa, nêm gia vị vừa ăn.

Công hiệu: Ích khí huyết, thanh hư nhiệt.

Dụng pháp: Dùng trong bữa ăn.

Thủ ô ba kích thố nhục thang

Phối phương: Thố nhục (thịt thỏ) 500g, chế thủ ô (hà thủ ô chế) 30g, ba kích thiên 30g, hoa sinh (hạt lạc) 30g, sinh khương (gừng tươi) 4 miếng.

Chế pháp: Thịt thỏ rửa sạch, thái miếng, chần qua nước sôi cho sạch máu. Các thứ trên cho vào nồi, thêm nước, dùng lửa to đun sôi, sau đó chuyển sang lửa nhỏ nấu 2-3 giờ, nêm gia vị vừa ăn.

Công hiệu: Ôn bổ can thận, dưỡng huyết ích tinh.

Dụng pháp: Uống canh ăn thịt.

Ba kích thiên